‘Op mijn tiende moest ik op school een gezondheidsenquête invullen. Ik woonde toen nog in Suriname. Ik kreeg vragen over wie er in je familie diabetes en/of hart- en vaatziekten hadden. Mijn beide ouders hadden toen al diabetes. De conclusie van de enquête was: jij krijgt later ook diabetes’, aldus Achiekoela Sadhoe. 

‘Op mijn 45ste was het zover. Ik was bij de internist voor hoge bloeddruk en daar werd ontdekt dat ik ook diabetes type 2 had. Voor mij was het de normaalste zaak van de wereld. Ik was ermee opgegroeid, ik wist dat ik het zou krijgen. Ik berustte mij erin en vond het zestien jaar lang normaal dat ik er om de zoveel jaar een pilletje bijkreeg. Totdat ik drie jaar geleden een artikel las waarin stond dat je diabetes type 2 kon omkeren. Er ging een wereld voor me open. Niemand had me dit ooit verteld en ik had me er ook niet in verdiept.’ Inmiddels gebruikt Achiekoela Sadhoe (65) al bijna drie jaar geen medicatie meer voor zijn diabetes. Ook met zijn bloeddruk gaat het beter. Sadhoe is van Hindoestaanse afkomst en emigreerde op achttienjarige leeftijd naar Nederland om Informatica te gaan studeren. Na zijn studie heeft hij in uiteenlopende functies gewerkt binnen de ICT. 

Relaxen, biertje erbij 
Apotheker en universitair docent Prem Adhien (48) is ook van Hindoestaanse afkomst. Hij kwam op vijfjarige leeftijd vanuit Suriname naar Nederland. ‘Toen ik negentien jaar geleden trouwde met mijn vrouw, zij is ook van Surinaams Hindoestaanse afkomst, waren we allebei slank. Mijn vrouw is altijd slank gebleven, maar mijn buikomvang werd in de loop van de jaren steeds groter. In 2015 hadden we met mijn ouders een all inclusive resort geboekt in Turkije. Je kent het wel overal eten en drinken, lekker zwemmen, relaxen, biertje erbij. Toen we terugkwamen vroeg mijn vrouw: ‘ga eens op de weegschaal staan’. Ik ging erop staan, keek naar beneden en zag mijn voeten niet meer. Dat was voor mij de trigger. Ik wist dat als ik niets ging doen, ik binnenkort ook diabetes en hart- en vaatproblemen zou hebben.’ 

De omkeer 
Sadhoe: ‘Het artikel over het omkeren van diabetes opende mijn ogen. Ik ben van alles gaan lezen en bekijken over diabetes type 2, koolhydraten, bewegen, stress, et cetera. Er vielen allerlei kwartjes. Ik kocht een bloedglucosemeter en ben mijn koolhydraten gaan minderen. Ik controleerde voor en na de maaltijden en zag hoe minder koolhydraten ik at, hoe beter mijn waarden. Dit motiveerde me en ik viel in een korte tijd acht kilo af en kon mijn diabetesmedicatie afbouwen. Ik eet nu maximaal twee keer per week rijst, de andere keren eet ik alleen groenten en vlees en ik neem geen broodmaaltijden. Mijn waarden zijn beter en ik voel me veel fitter.’ 

15.000 stappen per dag 
Adhien besloot eveneens op zijn voeding te gaan letten. ‘Ik ben minder koolhydraten gaan eten en vooral andere koolhydraten, met een lage glykemische index. We stapten over van witte rijst naar zilvervliesrijst, dat was wel even slikken. Maar op een gegeven moment wen je daaraan. Ook zorgde ik ervoor dat ik voldoende eiwitten binnenkreeg en ben ik kleinere porties gaan eten. In 2020 ben ik daarnaast ook meer gaan bewegen, eigenlijk door corona. Als apotheker was ik fysiek aanwezig in de apotheek. Omdat er veel minder bussen reden, besloot ik om te gaan lopen. In het begin deed ik er 35 minuten over en kwam ik bezweet aan in de apotheek. Inmiddels loop ik dezelfde afstand in 28 minuten met veel meer gemak. Ik merkte dat ik me veel beter ging voelen door het lopen. Inmiddels loop ik gemiddeld 15.000 stappen per dag. Het lopen vermindert mijn stress en heeft een positief effect op mijn slaap. Tijdens het lopen verzet ik mijn gedachten en tegen de tijd dat ik thuis aankom, ben ik ontspannen.’ 

Verhoogd risico 
Hindoestanen hebben een sterk verhoogde kans op het krijgen van diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Volgens Adhien heeft dit deels een genetische oorzaak: ‘Hindoestanen komen van oorsprong uit India. Na de afschaffing van de slavernij zijn ze naar Suriname gebracht om daar op de plantages te gaan werken. Er heerste armoede en ze leverden zware fysieke arbeid. Mensen moesten overleven met een klein beetje rijst en bonen. Het lichaam ging hier heel efficiënt mee om en sloeg zoveel mogelijk reservevet op in de buik. Nu is het omgekeerd. Mensen zijn fysiek veel minder actief maar zijn niet minder gaan eten. Vet slaan ze nog steeds bij voorkeur op in de buik en dat verhoogt het risico op hart- en vaatziekten en diabetes. Ik zie dit ook in mijn eigen familie, veel mensen zijn overleden aan hart- en vaatziekten. Daarbij komt dat bepaalde organen bij Hindoestanen anders zijn gebouwd; de kransslagader heeft bij veel Hindoestanen een kleinere diameter en de alvleesklier is kleiner.’ 

Koolhydraatrijk menu 
Naast de genetische component, spelen leefstijlfactoren een grote rol bij de hoge prevalentie van diabetes type 2 bij Hindoestanen. Adhien: ‘De Hindoestaanse keuken is koolhydraatrijk. Er worden vaak grote hoeveelheden witte rijst gegeten. Daarnaast krijgt een deel van de Hindoestaanse bevolkingsgroep weinig eiwitten binnen omdat ze vegetarisch zijn. Dit vullen ze aan met bonen en linzen en daar zitten ook weer veel koolhydraten in.’ 

‘Het lopen vermindert ook mijn stress en heeft een positief effect op mijn slaap’

Gebrek aan beweging 
Een andere valkuil is het gebrek aan beweging, te veel stress en te weinig slaap. Adhien: ‘Mensen bewegen te weinig. De oudere generatie gaat niet naar de sportschool en bewegen maakt geen deel uit van het dagelijkse leven bij veel mensen. Een deel van de Hindoestanen heeft een lage sociaaleconomische status en dit kan financiële stress met zich meebrengen. Het belang van voldoende rust en slaap heeft dan geen prioriteit. Maar voldoende slaap en weinig stress zorgen voor lage cortisollevels en dat heeft weer een gunstig effect op je glucosewaarden.’ 

Inzetten voor de gemeenschap 
Nadat Sadhoe de positieve effecten van een gezonde leefstijl op zijn diabetes en zijn algehele conditie had ondervonden, besloot hij zijn kennis te gaan delen. ‘Ik heb veel contacten in de Hindoestaanse gemeenschap en ik zag dat veel mensen diabetes type 2 hadden. Om wat meer achtergrond te hebben, ben ik de opleiding tot gewichtsconsulent gaan volgen. Daarna ben ik voorlichtingsmateriaal gaan ontwikkelen en ben ik presentaties gaan geven in de moskee. Daar worden ochtenden georganiseerd voor ouderen. Mensen komen daar voor de ontspanning. Het is heel laagdrempelig. Ze krijgen een broodje, pakken een kopje thee of koffie en kletsen wat. Elke woensdag tussen 10.00 en 12.00 uur geef ik voorlichting over gezondheid. Ook gaan we dan een stukje wandelen. Veel mensen komen vaker terug en er komen ook steeds weer nieuwe mensen bij. Niet alleen Hindoestaanse mensen maar ook Turkse en Marokkaanse mensen. 

De kracht van de groep 
Volgens Sadhoe werkt voorlichting in groepsverband erg goed binnen de Hindoestaanse gemeenschap. ‘Met alleen folders en praten, kom je er niet. Mensen moeten met elkaar in gesprek gaan, elkaar corrigeren. Mensen vertrouwen vooral hun eigen mensen, dat geldt voor Turken, Marokkanen, Hindoestanen, eigenlijk voor veel minderheidsgroepen. 
Ik spreek mensen die al dertig jaar diabetes hebben, maar niet weten wat het is. Ik leg ze uit wat diabetes is, waarom het gevaarlijk is en wat dit te maken heeft met koolhydraten. Ik zeg weleens: “Hindoestanen zijn verslaafd aan koolhydraten.” Ze eten zeven keer per week rijst. Ze houden van bloem, gerechten als bara, allemaal koolhydraatbommen. Als een van de aanwezigen nu zegt dat hij bara heeft gegeten, spreken andere mensen hem hierop aan. Dat is mooi om te zien.’ 

‘Ik heb veel mensen om me heen van rond de vijftig met prediabetes die denken dat het wel goedkomt. Het is zo’n sluipende aandoening’

Lang proces 
‘De boodschap is moeilijk’, vervolgt Sadhoe. ‘Veel mensen denken dat diabetes hun lot is. Dat is een hardnekkig misverstand. Ik leg ze uit dat als ze de koolhydraten niet eten, hun glucosewaarden ook niet omhooggaan. Maar een maand later komen ze terug met dezelfde vragen: mijn opa had het, mijn vader had het …. Ik kan me voorstellen dat een arts of een verpleegkundige niet de tijd heeft om dit verhaal iedere keer opnieuw te vertellen. Maar ik blijf het herhalen, met veel geduld en humor. Het is een lang proces en de ondersteuning van de groep is hierbij essentieel. 
Mijn boodschap ik heel eenvoudig. Ik probeer mensen bewust te maken van drie dingen. Eén: wat heb je op je bord? Probeer je te minderen met koolhydraten? Twee: hoe besteed je je tijd? Ga je wandelen of ga je een serie kijken? Drie: weet je dat diabetes een sluipmoordenaar is? Elke dag dat je rondloopt met hoge bloedsuikers, ben je je hart- en bloedvaten aan het vernietigen.’ 

Nieuwe generaties 
Hoe zien Adhien en Sadhoe de toekomst? Adhien: ‘Ik zie dat Hindoestanen die nu diabetes krijgen hier bewuster mee omgaan dan twintig jaar geleden. De voorlichting van diabetesverpleegkundigen en praktijkondersteuners draagt hieraan bij. Mensen laten de gedachte van de genetische predispositie en dat ze daar niets aan kunnen doen is, vaker los. Ik merk dat ze er actiever mee bezig zijn. Ze doen bijvoorbeeld mee aan een GLI-programma en in Den Haag zie ik dat mensen zich aansluiten bij een loop- of een kookgroep. Ze gaan dan met een groep naar de markt, kopen gezonde producten, koken samen en eten daarna gezamenlijk.’ Sadhoe ziet een soortgelijke ontwikkeling. ‘Tegelijkertijd is het voor veel jongere mensen nog een ver van hun bed show. Van diabetes krijg je geen acute koorts, het is een proces van jaren. Ik heb veel mensen om me heen van rond de vijftig met prediabetes die denken dat het wel goedkomt. Het is zo’n sluipende ziekte.’ 

‘Hindoestanen die nu diabetes krijgen gaan hier bewuster mee om dan twintig jaar geleden. De voorlichting van diabetesverpleegkundigen en praktijkondersteuners draagt hieraan bij’ 

Vrijwilligers werk 
Sadhoe heeft al zijn inzet tot nu toe vrijwillig gedaan. ‘Ik vind het belangrijk om mensen te helpen. Ik doe dit uit geloofsovertuiging. Ik ben moslim en ik wil mijn zwakkeren helpen. Ik ben er beter van geworden en dat wil ik graag delen met andere mensen. Momenteel ben ik in gesprek met initiatieven als Je leefstijl als medicijn, het Suikerhuis, 2diabeat en de Bas van de Goor Foundation over welke stappen we kunnen zetten om mijn werk breder inzetbaar te maken.’ 

Meer informatie en contact 

• Achiekoela Sadhoe komt graag in contact met diabetesverpleegkundigen, achiekoela@jeleefstijlalsmedicijn.nl

• Prem Adhien heeft een interactieve online scholing ontwikkeld over diabetes bij Hindoestanen, waarin veel casuïstiek wordt behandeld. De scholing duurt drie uur. Accreditatie is aangevraagd. Belangstellenden kunnen zich alvast op een lijst laten zetten. Je krijgt dan een bericht als de interactieve online scholing van start gaat. P.Adhien@uu.nl