Wat doe je met de insulinepomp als een oudere patiënt niet meer voor zichzelf kan zorgen?

Mensen die al langere tijd een insulinepomp hebben, zijn er vaak mee vergroeid. De pomp is een onderdeel geworden van hun lichaam en leven. Maar wat doe je als deze mensen afhankelijk worden van familie en/of andere hulpverleners? Of als hun geheugen ze regelmatig in de steek laat?

Ik werk sinds 1999 in de diabeteszorg. Sindsdien heeft er een enorme technische vooruitgang plaatsgevonden rondom diabeteshulpmiddelen. Voor de eeuwwisseling droegen mensen de insulinepomp al niet meer op hun rug, maar toch was dit hulpmiddel niet te vergelijken met de huidige insulinepompen. Bovendien was deze therapie maar voor een selecte groep mensen met diabetes beschikbaar. Een belangrijke voorwaarde was dat je moeilijk instelbaar was. Bovendien waren de pompen heel basic. Ze gaven insuline af volgens een vooraf ingevoerd basaalprogramma. De gebruikers hadden geen keuze uit verschillende programma’s. Natuurlijk was het wel mogelijk om de insulinetoediening te onderbreken.

‘Probeer ernaar te streven dat het stoppen met de insulinepomp uiteindelijk een beslissing van de patiënt zelf wordt’ 

Meer insulinepompgebruikers
Het aantal mensen met een insulinepomp is de laatste 25 jaar enorm toegenomen. Het zijn al lang niet meer alleen de moeilijk instelbare patiënten die een insulinepomp krijgen aangeboden. Iedereen met een 4dd insulineschema die gemotiveerd is voor deze vorm van therapie, komt hier tegenwoordig voor in aanmerking.

Meer techniek
Niet alleen het aantal insulinepompgebruikers is toegenomen, ook de technische ontwikkeling van de insulinepompen en de (koppelbare) sensoren hebben een enorme vlucht genomen. Maar is, naast het aantal gebruikers van een insulinepomp en hun zorgverleners, ook het aantal mensen dat verstand heeft van insulinepompen toegenomen? Die indruk heb ik niet.

Wie gaat de pomp bedienen?
Mensen die destijds zijn gestart met een insulinepomp, kunnen inmiddels al aardig op leeftijd zijn. Vaak weten alleen de diabeteszorgverleners en de patiënt hoe de insulinepomp werkt. Dit roept de vraag op wat er gedaan moet worden als deze patiënten afhankelijk worden van hun partner, thuiszorg of anderen? En wat doen we als veilig gebruik van een insulinepomp niet meer mogelijk is, bijvoorbeeld bij mensen met geheugenproblemen of bij mensen die de pomp niet meer goed kunnen bedienen? Wie gaat dan de insulinepomp vullen en de insuline toedienen?

Weerstand
In de praktijk heb ik de afgelopen jaren gezien, dat insulinepompgebruikers dit stukje techniek al lang niet meer zien als alleen een apparaatje. De pomp is dikwijls een onderdeel geworden van hun lichaam en is geïntegreerd in hun leven. Het is voor hen eigenlijk geen optie om geen insulinepomp meer te hebben. Wanneer je als hulpverlener met een patiënt bespreekt dat het om veiligheidsredenen beter zou zijn om weer over te stappen op insulineinjecties, dan kun je op weerstand stuiten.

Bespreek het tijdig en met regelmaat
Het afscheid nemen van de insulinepomp, kan gepaard gaan met rouw en verdriet. Om dit te verminderen, is het belangrijk om dit onderwerp tijdig met de patiënt te bespreken. Wacht hier niet mee totdat de situatie al zo ver is dat het niet meer gaat; bespreek dit onderwerp al in een veel eerder stadium. Je kunt daarbij aangeven dat het momenteel nog geen issue is, maar dat het wel belangrijk is om hier al eens over gesproken te hebben. Maak duidelijk dat veiligheid voorop staat, en dat je pas zal adviseren te stoppen met de insulinepomp als de veiligheid van de patiënt in het geding is. Heb je het vermoeden dat het moeilijker gaat met de insulinepomp, maak dit onderwerp dan bespreekbaar tijdens ieder consult. Probeer ernaar te streven dat het stoppen met de insulinepomp uiteindelijk een beslissing van de patiënt zelf wordt.

Is er nog een andere optie?
Mocht het zo zijn dat de insulinepompgebruiker een netwerk van hulpverleners om zich heen heeft, dan is het misschien mogelijk iemand te instrueren over hoe de insulinepomp te bedienen. Het is dan wel een voorwaarde dat mensen bereid zijn om zich te verdiepen in insulinepomptherapie. Dit is ook mogelijk voor mensen met diabetes die in een zorginstelling wonen. In dit geval kun je enkele personeelsleden goede instructies geven over hoe ze de insulinepomp en de boluscalculator kunnen gebruiken.

Scholing in de instelling
Bij mensen met type 1 en een beperking die graag een insulinepomp willen, betrek ik ook de ouders en de begeleiding bij het voorbereiden en starten van de pomptherapie. Ik verzorg dan een scholing in de instelling, zodat ook andere collega’s meer kennis krijgen van diabetes en de insulinepomp. Ik heb hier positieve ervaringen mee. Mogelijk is dit, bij voldoende begeleiding en interesse van de zorgverleners, ook een optie voor de ouder wordende patiënt. Op deze manier hoeft hij of zij geen afscheid te nemen van de insulinepomp.

Conclusie?
In de toekomst zullen we steeds meer oudere mensen met een insulinepomp zien. Het is belangrijk om je dan steeds af te vragen of veilig gebruik nog mogelijk is. Bespreek dit al in een vroeg stadium met de patiënt, zodat hij of zij op een respectvolle manier afscheid kan nemen van de insulinepomp, mocht dit nodig zijn.