‘Heb je een minuutje?’ Een collega steekt haar hoofd om de deur. Je kijkt haar aan en knikt instemmend. Je luistert en beantwoordt haar vraag en draait je weer naar je patiënt. ‘Oké, waar waren we?’ Dit klinkt als een onschuldig scenario, maar volgens focusexpert Oscar de Bos kosten dit soort afleidingen je brein meer energie dan je lief is.

Oscar de Bos is focusexpert en founder van de Focus Academy. In april 2025 verscheen zijn nieuwe boek Focus Routine, waarin hij vooral ingaat op het creëren van een goed werkritme, waardoor je ’s avonds uitgerust van je werk thuiskomt, terwijl je met tevredenheid terugkijkt op een productieve dag | Foto Juun Hoyng

Hersenmist, concentratieverlies, mentale vermoeidheid. Deze termen komen steeds vaker voorbij. Focusexpert Oscar de Bos ziet het als een maatschappelijk verschijnsel waarvan de ernst nog onvoldoende wordt erkend. De aandachtsspanne, de tijd dat mensen geconcentreerd met één taak bezig zijn, is de afgelopen jaren drastisch gedaald. Technologische ontwikkelingen, flexibel werken en een niet aflatende informatiestroom, zijn hier debet aan. De Bos: ‘Je wisselt de hele dag door met je aandacht. Tien jaar geleden liet een studie zien dat mensen gemiddeld 51 keer per uur wisselden met hun aandacht. Inmiddels is dat gestegen naar 81 keer. Dit constant schakelen van aandacht, gecombineerd met een steeds hogere informatiebehoefte, zorgen voor een verlies aan focus.’

Afleiding zorgt voor meer fouten

Wat gebeurt er in je brein als je wordt afgeleid? De Bos: ‘Elke keer dat je schakelt tussen taken blijft er een aandachtsresidu achter. Je brein moet loskomen van de vorige taak en opstarten voor de volgende. Dat merk je niet direct, maar het kost tijd en energie, waardoor je langzamer werkt, meer fouten maakt en meer stress ervaart. De onderbreking zelf is niet het grootste probleem, het is de moeite die het kost om je oorspronkelijke taak weer op te pakken. Bovendien kies je na een afleiding vaak voor een makkelijk klusje, in plaats van weer aan je oorspronkelijke taak te beginnen. Dat gebeurt vooral als je bezig was met iets wat veel aandacht en moeite kost. Zo raak je steeds verder af van waar je mee bezig was. Zo’n korte onderbreking is dus minder onschuldig dan je denkt.’

De werkdag vervaagt

Voor diabetesverpleegkundigen ziet de werkdag er tegenwoordig totaal anders uit dan tien jaar geleden. Het overzichtelijke spreekuur heeft plaatsgemaakt voor snel schakelen tussen taken, fysieke consulten, beeldbellen, appen, e-mailen, beoordelen en monitoren van automatisch gegenereerde glucoserapporten. We zijn 24/7 online bereikbaar en patiënten verwachten dikwijls een snelle reactie op een vraag, waardoor je al snel in de avond of op een vrije dag nog een taak doet voor je werk. Volgens De Bos gebeurt dit op veel werkplekken. ‘De werkdag vervaagt steeds meer. ’s Ochtends aan de ontbijttafel checken we de mail, ’s avonds zitten we op de bank met een laptop op schoot. De grens tussen werk en privé vervaagt en eigenlijk sta je constant een beetje aan. Maar ons brein is niet gemaakt om constant aan te staan.’

Ruis op de lijn

Diabetesverpleegkundige Margriet Bonthuis werkt in het Deventer Ziekenhuis en merkt ook dat het werk de laatste jaren enorm is veranderd. ‘Onze werkdag ziet er nu totaal anders uit dan tien jaar geleden. Er zit meer ruis op de lijn en onze werkzaamheden zijn veel meer versnipperd. Dat komt onder meer door technologische ontwikkelingen. Maar het is belangrijk dat je meebeweegt met deze veranderende situatie. Binnenkort komen we samen met een aantal collega’s van ziekenhuizen uit de regio om te brainstomen over deze problematiek. Hoe werk jij, waar loop je tegenaan en hoe organiseren jullie de werkzaamheden op de poli? Zo kunnen we van elkaar leren en weten we elkaar ook beter te vinden in de toekomst.’

Diabetesverpleegkundige Margriet Bonthuis: ‘Door mindfulness leer je bewust rustmomenten te plannen op een dag. En dat hoeven maar een paar minuten te zijn. Zodra ik merk dat de dingen met me aan de haal gaan, ga ik even rustig zitten, met beide benen op de grond, even focussen op mijn ademhaling. Even stil zijn in het moment en dan kan ik weer verder.’ | Foto Toon Hendriks

Het werk structuren

In de zoektocht naar minder ruis op de lijn, kijkt het diabetesteam kritisch naar alle werkzaamheden. Bonthuis: ‘We zijn meer structuur aan het aanbrengen. De agenda is daarbij een belangrijk onderdeel, maar we vragen ons bijvoorbeeld ook af hoe we de communicatie met patiënten kunnen optimaliseren? Of, bij welke patiënten is het echt nodig dat we ze zo vaak zien, wat doen we met no-shows en hoe kunnen we de zorg voor vrouwen met zwangerschapsdiabetes efficiënter organiseren? En bij pomptherapie vragen we ons af: moeten wij die uitleg zelf blijven geven, of kunnen we dat uitbesteden? Doen we dat in groepjes of individueel? Dat soort vragen.’

‘We proberen bij de patiënten een bewustwording op gang te brengen, zodat we de tijd tijdens een consult efficiënter kunnen gebruiken’

Patiënten bewust maken

‘Daarnaast proberen we bij de patiënten een bewustwording op gang te brengen, zodat we de tijdens het spreekuur efficiënter kunnen gebruiken’, vervolgt Bonthuis. ‘Mensen komen vaak nog onvoorbereid naar het spreekuur. Maar als ze hun pompgegevens niet hebben gedownload, kost dat ons veel tijd. We vragen nu heel concreet of ze hun glucoserapporten tijdig willen downloaden en hun consult willen voorbereiden. Ontvang ik geen gegevens, dan bel of mail ik ze. Dat vraagt natuurlijk wel om een investering en het werkt niet van de ene op de andere dag. Sommige patiënten moeten daar echt aan wennen. Maar het helpt wel: ik kreeg vanmorgen nog een berichtje van een jonge patiënt met wie ik dit had besproken. Hij schreef: Nou Margriet, we spreken elkaar morgen en ik heb de pomp alvast uitgelezen. Dat werkt stimulerend.’

Creëer een goed werkritme

Naast het structureren van taken pleit De Bos ervoor om duidelijkheid te creëren in het werkritme. ‘Door onze focus op snelheid en efficiëntie, starten we ons werk vaak op zonder na te denken. Hierdoor loop je het gevaar dat alles door elkaar gaat lopen. Je moet dan constant schakelen. In plaats daarvan is het belangrijk om een goed werkritme te creëren, waarbij je tijd neemt om op te starten, verbindingen te maken, af te ronden en op te laden. Zie het als een golfbeweging. Stel je wilt een taak doen van een uur. Bedenk dan eerst: wat ga ik doen, heb ik koffie of water nodig, werk ik met of zonder muziek? In die opstartfase bereid je je brein voor, stimuleer je je motivatie en komt er dopamine vrij. Je legt verbindingen. Juist die voorbereiding is essentieel om daarna te kunnen focussen. Aan het eind van het uur, neem je de tijd om je taak af te ronden. Dit is ook noodzakelijk om je daarna weer te kunnen opladen voor een volgende taak. Die golfbeweging van opstarten, verbinden, afronden en opladen, kun je ook toepassen op een werkdag, een week of zelfs een project.’

Uitgerust van je werk thuiskomen

Slaag je erin een goede golfbeweging aan te brengen in je werkzaamheden, dan zul je merken dat je aan het eind van een werkdag minder moe zult zijn. De Bos: ‘Mensen vinden dat in het begin heel raar. Hoe kan ik nu een productieve dag gehad hebben, terwijl ik niet afgepeigerd ben? Heb ik wel hard genoeg gewerkt? We zijn zo geconditioneerd dat productief zijn en hard werken gelijk staat aan moe thuiskomen, maar als je je werkdag goed indeelt, hoeft dat helemaal niet.‘

‘Soms fiets je naar huis of word je ’s nachts ineens wakker en denk je: heb ik dat eigenlijk wel gedaan?’

Een mindfulnesscursus

Volgens diabetesverpleegkundige Bonthuis is het goed om met je team te investeren in meer rust en efficiëntie in de werkdag. Daarnaast heeft ze zelf een mindfulnesscursus gevolgd. Ze zegt: ‘De mindfulnesscursus ben ik gaan volgen om wat meer rust in mijn hoofd te krijgen. Je jaagt de hele dag maar door, soms fiets je naar huis of word je ’s nachts ineens wakker en denk je: heb ik dat eigenlijk wel gedaan? Het blijft maar malen en dat levert uiteindelijk niet zoveel op. Door mindfulness leer je bewust rustmomenten te plannen op een dag. En dat hoeven maar een paar minuten te zijn. Zodra ik merk dat de dingen met me aan de haal gaan, ga ik even rustig zitten, met beide benen op de grond, even focussen op mijn ademhaling. Even stil zijn in het moment en dan kun ik weer verder.’

April 2025 verscheen het boek ‘Focus Routine’ van Oscar de Bos | P 320 | € 23,90 paperback | € 12,99 e-book | Uitgeverij Spectrum