Ze werd opgenomen met ernstige kolieken. De volgende dag werd ze ontslagen, terwijl ze nog hevige pijnen had. Diagnose: nierstenen. Opereren was niet nodig. Mevrouw kreeg de nodige pijnstillers mee en moest voldoende drinken zodat steen zou worden uitgeplast. 

Patiënte (20) had diabetes type 1 en woonde sinds kort in Nederland. Ze was de Nederlandse taal nog niet machtig. Een dag na het ontslag uit het ziekenhuis vonden haar ouders haar bewusteloos in bed. Ze werd met een ambulance naar het ziekenhuis gebracht. Bij nader onderzoek bleek ze een ernstige pancreatitis te hebben.

Dit verhaal is me altijd bijgebleven. Nadat ze was hersteld, kwam ze weer bij mij op het spreekuur. Ze vertelde dat ze vreemde klachten had voor haar opname, klachten die mogelijk al bij een pancreatitis pasten. 

Ten tijde van haar opname had niemand hierna gevraagd. Er waren nauwelijks vragen gesteld aan haar en haar ouders. Ook was er geen tolk ingeschakeld. Er was volledig gefocust op de niersteen. Hierdoor is mogelijk de diagnose pancreatitis over het hoofd gezien. Was dit ook gebeurd als ze de Nederlandse taal had beheerst?

Veel mensen met een migratieachtergrond hebben het gevoel dat ze niet serieus genomen worden

Culturele bril
Ik weet uit ervaring dat veel mensen met een migratieachtergrond het gevoel hebben dat ze niet met respect behandeld worden of niet serieus genomen worden. Tegelijkertijd weet ik van veel collega’s dat ze mensen met een niet-westerse achtergrond met de beste intenties behandelen. Wederzijdse onbekendheid, misinterpretaties en miscommunicaties kunnen eraan ten grondslag liggen dat de aangeboden zorg niet aansluit bij de behoefte van de patiënt. Iedereen kijkt naar de wereld vanuit zijn of haar culturele achtergrond. De culturele bril waardoor jij kijkt, is van invloed op hoe je je patiënten behandelt. Veel zorgprofessionals zijn zich hier niet van bewust. Ze handelen met de beste intenties, maar realiseren zich niet dat ze dit doen vanuit hun eigen culturele blik. Dat is overigens heel begrijpelijk, de patiënt tegenover jou kijkt ook vanuit zijn of haar blik. Maar als zorgprofessional ben je daar om zorg te leveren aan de patiënt die tegenover je zit. En iedereen heeft recht op dezelfde behandeling, ongeacht zijn of haar culturele achtergrond.

Een man in een jurk
Om goede zorg te leveren in een multiculturele samenleving is het belangrijk je bewust te zijn van je eigen culturele waarden. Vraag jezelf eens af wat voor gevoel het bij je oproept als een man in een jurk of een vrouw met een hoofddoek jouw spreekkamer binnenloopt. Is dit anders dan wanneer er iemand binnenkomt die veel overeenkomsten met jezelf heeft? Zo ja, waar komt dat gevoel vandaan en beïnvloedt dit hoe je omgaat met de patiënt? Bespreek dit ook eens met collega’s. Misschien is het ongemakkelijk maar het kan je veel inzichten geven.

Wees nieuwgierig en stel vragen
Een nieuwsgierige houding naar de persoon tegenover je kan bijdragen aan een vertrouwensband. Als ik meerdere Ghanezen in mijn praktijk heb, ga ik wat lezen over het land. Welke talen spreken ze daar, welke volkeren leven er en wat zijn de religies? Mensen waarderen het als je ze naar hun land van herkomst vraagt, dat komt de verhouding ten goede. Hoe opener jij naar de patiënt toe bent, hoe waardevoller je relatie met hem of haar zal zijn.

Taalniveau inventariseren
Voor een goede communicatie begin ik met het inventariseren van het taalniveau. Ik ga er niet vanuit dat iemand wel of niet Nederlands spreekt, maar check het echt. Bij Jan van Goyen hebben we dit in de anamnese opgenomen. We vragen naar de beheersing van de taal, zowel verbaal als op schrift. Zo halen we er ook uit welke mensen analfabeet zijn, niet Nederlands spreken, maar wel Marokkaans, Turks of Arabisch. Het is goed dat je dit weet, want dan heb je een uitgangspunt. Dat een patiënt tegenover je niet Nederlands spreekt, mag nooit een reden zijn dat je zelf van alles voor hem of haar gaat invullen. Spreekt iemand heel slecht Nederlands dan kun je de opties verkennen om een tolk in te zetten. Overigens vind ik het van belang dat wij als professionals de campagne ‘Tolken terug in de zorg’ steunen van Simone Goosen.

Fatima Malki is verpleegkundig specialist diabetes en redactielid DiabetesPro