Om de post-hbo opleiding chronisch zieken met differentiatie diabetesverpleegkundige af te ronden, dien je als student tegenwoordig een kwaliteitsverbeterplan in voor de beroepspraktijk. Hiervoor doe je praktijk- en literatuuronderzoek. Ard Oppeneer rondde in 2022 de opleiding af en schreef een kwaliteitsverbeterplan over het bespreekbaar maken van seksualiteit bij mensen met diabetes.
Ik werk sinds 2021 als diabetesverpleegkundige in het Adrz, een algemeen ziekenhuis met locaties in Goes, Vlissingen en Zierikzee. Op de diabetespoli van het Adrz willen we de zorg op het gebied van seksuele gezondheid graag verbeteren. Dit was voor mij de kans om voor mijn kwaliteitsverbeterplan te analyseren waarom seksualiteit weinig tot niet besproken wordt tijdens het diabetesconsult.
Biografie
2010 – 2013: Opleiding tot applicatieontwikkelaar
2013 – 2018: Opleiding tot HBO-verpleegkundige
2019 – 2021: Wijkverpleegkundige, Buurtzorg
2021 – 2023: Diabetesverpleegkundige, Adrz
Via een omweg ben ik in de diabeteszorg terechtgekomen. Mijn LinkedIn-profiel wekt ook altijd verbazing op. In 2013 maakte ik de switch van applicatieontwikkelaar naar verpleegkundige. Ik begon met de opleiding hbo-V aan de Hogeschool Utrecht. Tijdens deze opleiding kwam ik voor het eerst in aanraking met de diabeteszorg. Mijn zusje heeft van jongs af diabetes type 1 en mijn docent adviseerde mij een scriptie te schrijven over psychosociale zorg bij diabetespatiënten. Toen een tijd later de vacature diabetesverpleegkundige voorbijkwam, voelde ik mij geroepen om te solliciteren.
Seksuele gezondheid
Vergeleken met honderd jaar geleden is de wereld aardig veranderd. Bepaalde onderwerpen die vroeger taboe waren, worden nu makkelijker besproken. Maar is dat ook echt zo? Uit een literatuurstudie bleek al snel dat seksualiteit nog steeds een onderbelicht onderwerp is. Toch is het belangrijk dat dit onderwerp aandacht krijgt, want seksuele gezondheid draagt bij aan de kwaliteit van leven. En daar willen wij als diabetesverpleegkundigen natuurlijk graag aan bijdragen. De hoge prevalentie van seksuele problemen bij mensen met diabetes benadrukte het belang van het bespreekbaar maken. Tweederde van de mensen met een chronische ziekte of beperking heeft behoefte aan hulp bij seksuele problemen (V&VN, 2022).
‘Ik denk graag in oplossingen, maar om een goed kwaliteits-verbeterplan te kunnen schrijven, moest ik me eerst verdiepen in het probleem’
Oorzaken
Ik denk graag in oplossingen, maar om een goed kwaliteitsverbeterplan te kunnen schrijven, moest ik me eerst verdiepen in het probleem. Waarom wordt seksuele gezondheid zo weinig besproken in de spreekkamer?
Uit de literatuurstudie kwamen de volgende oorzaken naar voren:
- Weinig aandacht voor gespreksvaardigheid specifiek over seksualiteit
- Het onderwerp staat onderaan de agenda
- Men beschouwt seksualiteit als privé
- Angst voor emoties van de patiënt
- Leeftijdsverschil tussen patiënt en zorgverlener
- Gebrek aan kennis over oplossingen (van Gelderen & Bender, 2012)
- Misvattingen over seksualiteit op oudere leeftijd (Kuhle et al., 2021)
PLISSIT-model
De literatuur adviseert het PLISSIT-model te gebruiken om seksuele gezondheid bespreekbaar te maken. Dit model bevat vier stappen waarmee je je vaardigheden en kennis kunt verbeteren om seksualiteit te bespreken en problemen te identificeren. Het model is niet bedoeld om het probleem op te lossen. Het is een kwestie van oefenen met het hulpmiddel om er vertrouwd mee te raken, bijvoorbeeld met een naaste of met patiënten.
Het gemis aan deskundigheid en onwennigheid zijn de belangrijkste factoren waarom het niet wordt besproken
Twee factoren
Naast de literatuurstudie heb ik online enquêtes afgenomen bij collega’s en klasgenoten. Deze bevestigden de uitkomsten uit de literatuur. Het gemis aan deskundigheid en onwennigheid zijn de belangrijkste factoren waarom het niet wordt besproken. Ik heb me in het verbeterplan daarom op deze twee factoren gericht.
Leerzaam
In mijn verbeterplan adviseer ik om een projectgroep op te stellen die een zorgpad ontwikkelt voor het Adrz (poliklinisch). Dit zorgpad maakt duidelijk welke stappen een zorgverlener kan zetten om seksualiteit bespreekbaar te maken bij diabetespatiënten.
Om het zorgpad zo goed mogelijk te introduceren, organiseren we een interne of externe scholing waarin kennisoverdracht en het aanreiken van praktische vaardigheden centraal staan (V&VN, 2022).
Met het verbeterplan hopen we een stap te zetten richting het verbeteren van seksuele gezondheidszorg. Een leerzame én bruikbare afstudeeropdracht waar ik na mijn studie mee aan de slag kan!
Het PLISSIT-model bevat vier stappen
Vier stappen om seksuele gezondheid te bespreken
Stap 1 Vraag toestemming Laat merken dat het vanzelfsprekend is om over seksuele gezondheid te praten. Daarmee geef je toestemming aan de patiënt om het hierover te hebben. Begin bijvoorbeeld met: mag ik u iets vragen over seksualiteit/het vrijen/uw relatie?
Stap 2 Geef beperkte informatie Deze stap kan worden uitgevoerd door zorgprofessionals die kennis hebben over het ziektebeeld en die informatie kunnen geven over dit ziektebeeld in relatie tot seksuele gezondheid. Geef informatie over de relatie tussen de ziekte en seksuele gezondheid: Bijvoorbeeld: bij deze aandoening hebben sommige patiënten seksuele klachten. Herkent u dat?
Stap 3 Specifieke informatie Deze stap kan uitgevoerd worden door zorgprofessionals die specifiek advies kunnen geven naar aanleiding van de opgedane kennis uit de vorige stappen.
Stap 4 Doorverwijzen Indien nodig en wenselijk stuur je iemand door naar een gespecialiseerde hulpverlener, zoals een fysiotherapeut, een ergotherapeut, een seksuoloog of een arts.
Bronnen
- Kuhle, C. L., Zhang, X., & Kapoor, E. (2021). Misconceptions About Sexual Health in Older Women. Elsevier BV.
- V&VN. (2022). Richtlijn Veranderde seksuele gezondheid. V&VN.
- van Gelderen, G., & Bender, J. (2012). Durf jij over seks te beginnen? Tijdschrift Voor Praktijkondersteuning,
Meer informatie
Wil je je verder verdiepen in diabetes en seksualiteit? Schrijf je dan in voor het Nationale V&VN Diabetescongres op 18 april over het thema Seks, drugs en rock ‘n roll.
