‘Meedoen met de ramadan, kan dat wel met diabetes?’ Of: ‘Ik krijg mijn bloedsuikers niet geregeld tijdens de ramadan, ik doe dat niet meer’. Deze vragen of opmerkingen krijg ik regelmatig in de spreekkamer voor en tijdens deze vastenperiode. Wat kun je het beste adviseren op voedingsgebied bij de ramadan? Met deze algemene adviezen kun je hopelijk een deel van de vastende populatie helpen om mee te doen aan dit mooie ritueel.

De ramadan is vaak onderbelicht in de spreekkamer, terwijl het voor veel mensen een belangrijke maand in het jaar is. De meeste mensen met diabetes zie je niet maandelijks op het spreekuur en daarom is het van belang om ruim van tevoren te beginnen over de ramadan en de wens om te vasten. De mensen hebben dan nog voldoende tijd om na te denken over wat ze willen en de voor- en nadelen tegen elkaar af te wegen. Voor 2022 is het inmiddels vrij kort dag, want de ramadan begint op 2 april.

Het valt me op dat sommige mensen nog nooit hebben nagedacht over wel of niet meedoen aan de ramadan in relatie tot hun diabetes en anderen hier juist duidelijke wensen en gedachten over hebben. Infomeer altijd als eerste of iemand vaker heeft meegedaan aan de ramadan in de periode dat hij of zij diabetes had. Is dit het geval, vraag dan wat wel en niet werkte. Wat waren de moeilijke punten op de dag? Welke maaltijden zorgden voor de meeste schommelingen en stijgingen in de bloedglucosewaarden? Hoe ging het overdag met de bloedglucosewaarden en had iemand last van hypo’s? Moest iemand het beweegpatroon veranderen op de dag?

Advies op maat

Mocht iemand beslissen mee te doen aan de ramadan, dan kan een diëtist een voedingsadvies op maat geven, afgestemd op specifieke gewoonten en voedingskeuzes. Mocht dit niet meer te realiseren zijn voor de start van de ramadan, dan kan een aantal algemene adviezen de mensen op weg helpen.  

De maaltijdverdeling

Tijdens de Ramadan houden de meeste mensen twee à drie maaltijdmomenten aan. Voor de ochtendzon opkomt (Suhoor), na zonsondergang (Iftar) en veel mensen eten ook na het avondgebed (Tarawih). Het heeft de voorkeur om drie maaltijden in plaats van twee te gebruiken. Mensen kunnen de maaltijden en koolhydraten dan iets beter verdelen en daarmee schommelingen in de bloedglucosewaarden beperken.

Koolhydraatinname beperken

Om pieken en dalen in de bloedglucosewaarden te voorkomen is naast de maaltijdverdeling ook de voedselkeuze van belang. De tijd waarbinnen gegeten kan worden, is tijdens de ramadan korter. Dan is het een uitdaging om toch alle benodigde voedingsstoffen binnen te krijgen, zeker na een dag vasten. Geef dan altijd dit basisadvies: probeer zoveel mogelijk witmeelproducten te vervangen door volkoren producten. Dit geeft een meer verzadigend effect en verbetert vaak de stoelgang. Bovendien helpt het om grote pieken in de bloedglucosewaarden te verminderen. Witmeelproducten zijn dikwijls de grootse koolhydratenbron van de maaltijd, maar kijk daarnaast ook naar andere koolhydraatrijke producten die mensen nuttigen. Vraag bijvoorbeeld of ze dadels, bonen of baklava eten. Die kunnen zorgen voor een flinke koolhydrateninname. Adviseer mensen om het nemen van meerdere koolhydraatrijke producten bij één maaltijd te beperken. Mensen kunnen ook kleinere porties nemen van de grote koolhydraatbronnen, waardoor iemand van veel dingen wel een beetje kan eten, zonder al te veel koolhydraten binnen te krijgen.

Biedt een alternatief

Als mensen hun koolhydraatinname willen beperken, is het belangrijk om ze daarvoor een alternatief te bieden. Groenten en salades zijn altijd goede opties. Ze zijn een bron van vitamines en mineralen, maar zorgen voor een minder vol gevoel en minder energie-intake. Daarom zijn eiwitten ook essentieel, zeker tijdens de ramadan. Eiwitten zorgen voor het behoud van spieren en geven een betere verzadiging. Producten als ei, vlees, vis, kaas en melkproducten zijn goed om toe te voegen bij de verschillende maaltijden.

Voldoende vochtinname

Vergeet ook niet de vochtinname te bespreken. De meeste mensen met diabetes weten dat ze beter geen zoete dranken kunnen nemen, maar het is altijd goed nogmaals te benadrukken dat ze hiermee glucosepieken kunnen voorkomen. Attendeer mensen daarnaast op het belang van voldoende drinken. Ook tijdens de ramadan is het streven om minimaal 1,5 liter te drinken. Dit is voor veel mensen een uitdaging in de kortere tijd.

Teambespreking

Het is goed om binnen het team te bespreken of het voor een bepaalde patiënt haalbaar is om mee te doen met de ramadan. Meedoen met de ramadan is prachtig, maar gezond blijven ook. Het is jammer genoeg niet voor iedereen weggelegd om mee te doen aan dit mooie jaarlijkse ritueel, maar hopelijk is het met goede voedingsadviezen voor meer mensen haalbaar.   Mocht visuele ondersteuning gewenst zijn bij de uitleg over de adviezen, kijk dan eens naar de Toolkit Diabetes en Ramadan 2022 van de NDF | diabetesfederatie.nl.