Matthijs Hesselink is hoogleraar lichamelijke activiteit en metabole gezondheid en geeft in dit flitscollege antwoord op de vraag: wat is het meest geschikte sportdrankje voor iemand met diabetes? En is een sportdrankje überhaupt wel een goed idee voor mensen met diabetes?
De sportschool, u kent hem wel, die plek met al die spiegels waar veelal jonge en slanke mensen zich niet generen om onder een opzwepende basdreun hun getrainde killerbody’s semi-onopvallend aan elkaar te showen. De plek waar iedere druppel zweet en iedere gebruikte calorie snel wordt aangevuld met een fancy sportdrank verpakt in hippe kleuren. Voorwaar, niet per se de plek waar diabetespatiënten zich het meest op hun gemak voelen om hun trainingsprogramma af te werken.
Daar staat tegenover dat in een sportschool vaak veel kennis en ervaring aanwezig is over wat je wel of niet moet doen tijdens en na een training om het optimale trainingseffect te bereiken. Wat is bijvoorbeeld het geschikte drankje voor iemand met diabetes om energiegebrek of een hypo te voorkomen?
Grofweg kun je sportdrankjes als volgt onderverdelen:
- een dorstlesser,
- een koolhydraatrijke drank bedoeld om te drinken tijdens de inspanning
- en een koolhydraatrijke hersteldrank met eiwitten en/of aminozuren, bedoeld voor na de inspanning.
Een dorstlesser bevat nauwelijks calorieën maar vooral zouten en mineralen die het verloren gegane vocht op effectieve wijze aanvullen.
De koolhydraatrijke sportdrank is ontworpen om extra koolhydraten te hebben tijdens de inspanning en om verbruikte voorraden aan te vullen. Om de koolhydraatopname tijdens de inspanning te maximaliseren zitten in deze drankjes naast glucose ook vaak sucrose en/of fructose. Dit zijn wat complexere koolhydraten.
Tot slot kennen we de hersteldranken. Deze bevatten overwegend koolhydraten die nog complexer zijn, zoals maltodextrine. Daarnaast bevatten deze drankjes aminozuren en eiwitten. Een hersteldrank prikkelt de alvleesklier om extra insuline af te geven en zo de koolhydraatopname te bevorderen en levert daarnaast bouwstenen voor het herstel en de aanwas van spieren.
De drankjes zijn dus best slim ontworpen. Toch serveer ik ze vrij gemakkelijk af als niet nodig voor mensen met diabetes en vermoedelijk ook niet voor al die andere mensen in de sportschool. Dat heeft weinig te maken met de kwaliteit van de drankjes maar vooral met de duur en de intensiteit van de training die mensen normaal gesproken kiezen.
In een normaal geventileerde ruimte bij kamertemperatuur kun je makkelijk een uur behoorlijk intensief trainen en het daarbij behorende vochtverlies opvangen met het drinken van kraanwater. Ook wordt er maar een fractie van je koolhydraatvoorraden gebruikt tijdens een dergelijke training. Een normale gebalanceerde maaltijd met koolhydraten, wat vetten en eiwitten is dan voldoende voor een fatsoenlijk herstel van de training, zeker als je niet dag in dag uit achter elkaar traint. Met andere woorden, een hersteldrank is dan niet nodig.
Mensen met diabetes zijn regelmatig bang om te sporten uit angst voor hypo’s. Inspanning kan leiden tot een plotse daling in de suikerspiegels. Deze snelle daling van bijvoorbeeld van 10 naar 6 of 7 mmol/l kan de patiënt ervaren als een hypo, maar fysiologisch gezien is er geen reden tot ingrijpen. Desalniettemin kan dit wel een gevoel van onbehagen geven. Het kan dan behulpzaam zijn om een koolhydraatrijke sportdrank bij de hand te hebben. Echter, de patiënt moet het drankje dan alleen nemen als het echt nodig is. De fructose in deze drankjes wordt snel opgenomen en gebruikt als het aanbod hoog is en de vraag naar koolhydraten hoog is. Als de vraag naar koolhydraten echter daalt (omdat je stopt met de inspanning) maar het aanbod hoog blijft, dan wordt met name fructose in de lever heel snel omgezet tot levervet. Te veel levervet vermindert de insulinegevoeligheid van de lever, terwijl een van de doelen van de inspanning is om de insulinegevoeligheid te verbeteren.
Naast dit effect zijn er nog andere redenen waarom het nemen van sport- en hersteldranken niet altijd een goede keuze is voor mensen met diabetes. Maar daarover een volgende keer meer. Blijf ons dus volgen.