Een leverancier van medische hulpmiddelen vraagt je tegen betaling een presentatie te geven tijdens een webinar of een leverancier van geneesmiddelen nodigt je uit voor een gesponsord congres. Hoe weet je of deze samenwerking voldoet aan de Gedragscode Medische Hulpmiddelen (GMH) of de Code Geneesmiddelenreclame (CGR)? En wanneer is er sprake van ongewenste beïnvloeding? We vroegen het aan Henk Bakker, voorzitter van de stichting GMH.

‘In de dagelijkse praktijk werken zorgprofessionals regelmatig samen met leveranciers van geneesmiddelen en medische hulpmiddelen’, zegt Henk Bakker. ‘De uitwisseling van kennis en kunde kan leiden tot verbetering van zorg. Echter, het is belangrijk dat deze samenwerking nooit leidt tot ongewenste beïnvloeding. Patiënten en burgers moeten erop kunnen vertrouwen dat hun zorgprofessionals onafhankelijk handelen en adviezen geven zonder enige beïnvloeding van leveranciers van hulpmiddelen of geneesmiddelen.’

‘Indien er sprake is van gunstbetoon kan er sinds de invoering van de wet ingegrepen worden of kunnen er sancties worden opgelegd’

Gedragscode Medische Hulpmiddelen
In 2014 is de Gedragscode Medische Hulpmiddelen gepubliceerd op initiatief van de industrie, leveranciers en zorgprofessionals zelf. De gedragscode moet zorgdragen voor een transparante en verantwoorde omgang tussen zorgprofessionals en leveranciers en producenten van medische hulpmiddelen. De stichting GMH ziet toe op de naleving van de Gedragscode Medische Hulpmiddelen. Bakker: ‘Het is een zelfregulerende organisatie. Dit illustreert dat de betrokken partijen waarde hechten aan transparantie over de onderlinge contacten en afspraken.’

Wet medische hulpmiddelen
In 2018 volgde de Wet Medische Hulpmiddelen. Bakker: ‘De gedragscode was er, maar er was behoefte om te kunnen handhaven op de regels die gunstbetoon moeten voorkomen. Hiervoor was wetgeving nodig. Indien er sprake is van gunstbetoon, oftewel het aanbieden van geld, diensten of goederen met als doel de verkoop van een bepaald medisch hulpmiddel te bevorderen, kan er sinds de invoering van de wet ingegrepen worden of sancties worden opgelegd. Bij ernstige overtredingen kan dit oplopen tot flinke bedragen.’ De handhavingsbevoegdheid van de wet is in handen van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). De GMH en IGJ maken jaarlijks afspraken over de invulling van de onderlinge samenwerking. IGJ voert haar handhaving uit op basis van meldingen van patiënten of zorgprofessionals in het geval zaken niet volgens de spelregels van de GMH verlopen. Daarnaast heeft de IGJ een actieve rol bij het periodiek controleren of de regels gehandhaafd worden.

‘De vergoedingen zijn gelimiteerd en moeten altijd in relatie staan tot het verbeteren van de zorg’

Transparantieregister Zorg
Naast de GMH en Wet Medische Hulpmiddelen is er het Transparantieregister Zorg. In dit register worden betalingen geregistreerd die zorgverleners, zorginstellingen en patiëntenorganisaties het afgelopen jaar hebben ontvangen van bedrijven in medische hulpmiddelen, farmaceutische bedrijven en diergeneesmiddelenindustrie. Het register is voor iedereen toegankelijk en maakt de financiële banden inzichtelijk voor het brede publiek. ‘Er worden steeds meer meldingen gedaan in het Transparantieregister Zorg’, zegt Bakker. ‘Tussen 2019 en 2020 zijn er 15.000 samenwerkingsrelaties gemeld voor een totaalbedrag van tachtig miljoen euro. Veruit het grootste deel van dit bedrag betreft vergoedingen aan instellingen. Dit is een positieve ontwikkeling. Het laat zien dat partijen het Transparantieregister Zorg steeds beter weten te vinden en dat betrokkenen waarde hechten aan de naleving van de Code Geneesmiddelenreclame (CGR) en GMH en transparantie hieromtrent.’ Jaarlijks wordt het register door de minister van VWS geëvalueerd en worden de bevindingen naar de kamer verzonden. Waar nodig worden op grond van de bevindingen verbeteringen doorgevoerd om de werking van het register en/of de codes verder te optimaliseren.

‘Jouw kennis en kunde zijn waardevol voor leveranciers en het is niet raar als je betaald krijgt voor een geleverde dienst of deelname aan een adviesraad’

Begrensde vergoedingen
Samenwerkingen met leveranciers van medische hulpmiddelen, en/of met leveranciers van geneesmiddelen voor voorschrijfbevoegde diabetesverpleegkundige, zijn goed mogelijk en kunnen bijdragen tot nieuwe en betere medische hulpmiddelen, betere behandelmethoden en meer inzicht in de behoeften van patiënten. Als zorgprofessional mag je hier ook een vergoeding voor ontvangen in de vorm van geld, goederen of diensten. De vergoedingen zijn wel gelimiteerd en moeten altijd in relatie staan tot het verbeteren van de zorg. ‘De bedragen die zorgprofessionals mogen ontvangen zijn begrensd. Ze zijn vindbaar op de website die we begin dit jaar hebben gelanceerd in samenwerking met de Code Geneesmiddelenreclame: hoeblijfikonafhankelijk.nl. Professionals die bijvoorbeeld een wetenschappelijke presentatie geven tijdens een congres mogen hier maximaal € 500,- voor ontvangen per keer en maximaal € 1.500,- op jaarbasis. Eenvoudig gesteld is een bijeenkomst wetenschappelijk als deze officieel geaccrediteerd is. Gaat het om een niet wetenschappelijke bijeenkomst dan mag de zorgprofessional maximaal € 75,- per keer ontvangen en maximaal € 375,- per jaar.’

Luxe diners
‘Ga je op uitnodiging mee naar een gesponsord congres dan is het belangrijk om te kijken of de aangeboden randvoorwaarden noodzakelijk zijn en of het congres je helpt om je vak beter uit te oefenen. Bijvoorbeeld is een hotelovernachting noodzakelijk, worden er luxe diners of recreatie aangeboden die niet in relatie staan tot het congres? Hierbij is het belangrijk om je gezond verstand te gebruiken. Zodra je het gevoel hebt dat er sprake is van ongewenste beïnvloeding, dan is het goed om jezelf ervan te vergewissen of hier een grens wordt overschreden. Het kan dan helpen dit te overleggen met collega’s of om hoeblijfikonafhankelijk.nl te raadplegen.’

Blijf kritisch
Jouw kennis en kunde zijn waardevol voor leveranciers en het is niet raar als je betaald krijgt voor een geleverde dienst of deelname aan een adviesraad. Echter, blijf kritisch en vraag je altijd af of je door de samenwerking je onafhankelijkheid behoudt; het mag er nooit toe leiden dat je hulpmiddelen eenzijdig gaat voorschrijven omdat de leverancier je hiervoor gunsten aanbiedt. Ook bij een uitnodiging voor een gesponsord congres is het goed om je af te vragen of deze daadwerkelijk bijdraagt aan je vakkennis; of begrijp je waarom je een bepaald relatiegeschenk ontvangt of gevraagd wordt voor een adviesraad?