Velen van ons hebben hindoestaanse mensen in hun praktijk. Waarop kun je letten als deze mensen of hun naasten in de palliatieve fase komen of overlijden? Voor deze column nodigde ik collega Rosita Gajadhar uit de belangrijkste gebruiken en rituelen op een rij te zetten.

Het hindoeïsme komt uit India, maar de meeste hindoes in Nederland komen uit Suriname. Het hindoeïsme kent verschillende stromingen: de Sanaatan Dharma (75%) en de Arya Samaj zijn de twee grootste stromingen. Beide stromingen kennen hun eigen rouwrituelen. Het danken van de goden of god staat hierbij centraal.

Stervensbegeleiding
In de laatste uren voor het overlijden leest en bidt de pandit (priester) met de stervende en zijn familie. Er wordt een offervuurtje met geurige kruiden gebrand. De pandit leest voor uit de heilige boeken en gaat voor in gebed. Soms wordt ook samen gezongen. Bij de Sanaatan Dharma druppelt de pandit water op de tong van de stervende, symbool van het leven brengende water van de rivier de Ganges. Ook bindt hij een koordje om de hals of pols. Dat koordje mag niet meer worden verwijderd. De meeste hindoes kiezen voor crematie.

Reïncarnatie
Reïncarnatie, oftewel wedergeboorte, staat centraal in het leven van alle hindoes. De mens is opgenomen in een cyclus van leven en dood die zich telkens herhaalt. Uiteindelijk kan de hindoe zijn bestemming vinden door op te gaan in het eeuwig goddelijke. Hindoes geloven dat iedereen na de dood verantwoording moet afleggen voor zijn daden. God beloont degene die goed heeft geleefd. Door het uitvoeren van religieuze en sociale plichten, bidden en mediteren, kan de hindoe dus zijn volgende leven beïnvloeden.

Onzichtbaar, en tastbare beelden
De Sanaatan Dharma zien God enerzijds als een onzichtbare en allesomvattende God, anderzijds is hij ook aanwezig in tastbare beelden. Meditatie en bidden is makkelijker met een beeld waarin God aanwezig is om je op te concentreren. Daarom hebben Sanaatan Dharma thuis een altaar en tal van afbeeldingen van de goden.

Sober en vegetarisch
Vanaf het moment dat iemand overleden is, mag er niet gekookt worden. Vaak wordt door de buren en familie gekookt en eten gebracht. In Nederland gebeurt dit lang niet altijd. De mensen koken dan zelf. Het eten moet sober en vegetarisch zijn. Elke dag wordt thuis een offerdienst gehouden.
Bij de Sanataan moet de oudste zoon kaalgeschoren worden, en soms ook andere mannen in de familie. Ook dit zie ik in Nederland niet zo vaak meer.

Hindoes geloven dat het één jaar duurt voordat de dode de plaats van bestemming heeft bereikt

De rouwperiode Sanaatan Dharma
Twaalf of dertien dagen na de crematie wordt een rouwplechtigheid gehouden in het huis van de overledene. Hierbij zijn naast de hele familie ook vrienden en bekenden aanwezig. Onder leiding van de pandit worden speciale offers gebracht. De rouw wordt dan officieel opgeheven. De directe nabestaanden mogen pas na een jaar weer feestelijke gebeurtenissen organiseren, zoals huwelijken. Vanaf de veertiende dag mag er weer vis en vlees gekookt en gegeten worden. Na zes maanden herhalen de nabestaanden de plechtigheid van de twaalfde of dertiende dag en na een jaar wordt de rouwperiode afgesloten met een ceremonie. Hindoes geloven dat het één jaar duurt voordat de dode de plaats van bestemming heeft bereikt. De rituelen begeleiden de overledene daar naartoe.

Uitstrooien van de as
Als de persoon gecremeerd wordt, wordt de as, samen met de botten en eventuele bloemstukken, in de zee gegooid. In Nederland kan dat niet meteen op de volgende dag. In Suriname worden mensen in de openlucht gecremeerd. De volgende dag gaan de naasten de as halen.

Arya Samaj
De tweede grote stroming in het hindoeïsme is de Arya Samaj. Deze meer moderne stroming is gebaseerd op principes van emancipatie en ontwikkeling. Hier kunnen bijvoorbeeld ook vrouwen voorganger worden. De Arya Samaj vereren geen beelden en brengen ook geen offers bij beelden. Zij gaan ervan uit dat er één god is en dat God in alle mensen aanwezig is.

De rouwperiode Arya Samaj
Vanaf het moment dat iemand overleden is, wordt vegetarisch gegeten. Na de crematie is er nog een dienst thuis. Verder zijn er geen rituelen. Het uitstrooien van de as wordt het liefst boven stromend water gedaan, idealiter in de heilige rivier de Ganges.

Deze column is geschreven door collega Rosita Gajadhar, diabetesverpleegkundige bij Spaarneziekenhuis, Hoofddorp