Bewegen is een essentieel onderdeel van de behandeling van mensen met diabetes. We benoemen dit dagelijks in de spreekkamer en toch komen onze adviezen vaak niet over. Heel frustrerend, maar ook begrijpelijk. Voor veel mensen die het niet gewend zijn om te sporten, is de stap om dit op te pakken, heel groot. Hoe kunnen we met onze adviezen beter aansluiten bij de belevingswereld van onze patiënten? Zelf gebruik ik hiervoor de 4-B methode. Bij elk advies dat ik geef, vraag ik mezelf af: ben ik bewust, belevingsgericht, betrokken en begripvol?

Welke mensen bewegen te weinig?
Om welke mensen gaat het nu precies? De praktijk leert dat vooral de eerste generatie ouderen met een migratieachtergrond, ouderen, laagopgeleiden, mensen met lage inkomsten, chronisch zieken en mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking te weinig bewegen. Hierdoor lopen zij gezondheidsrisico’s.

Waarom is het zo moeilijk om deze groepen in beweging te krijgen?

• Mensen hebben geen ervaring met sporten en bewegen. Onbekend maakt onbemind.
• Ze hebben gebrek aan kennis en kennen de meerwaarde van sporten en bewegen niet. Wat is bijvoorbeeld het effect op de diabetesinstelling?
• Vooral de eerste generatie migranten hebben belemmerende culturele gedachtes en opvattingen. Denk bijvoorbeeld aan vrouwen die liever niet samen met mannen sporten of vrouwen die vrijwel niet zelfstandig op pad gaan. Veel mensen uit deze generatie zijn niet met sporten opgegroeid en denken dat dit voor jongeren is en niet voor ouderen. Reacties vanuit de omgeving kunnen mensen doen besluiten niet te gaan sporten. Veel van deze mensen hebben vroeger veel lichamelijke arbeid verricht; ze deden alles lopend, werkten op het land en wasten alles op de hand. Nu dat niet meer nodig is, zien ze dat als een voorrecht en voelen zich vaak te moe om veel te gaan bewegen.
• Mensen zijn onbekendheid met de beweeginitiatieven en -aanbod in de wijk.
• Lage inkomsten. Contributie betalen of sportkleding aanschaffen zijn vaak niet haalbaar.
• De mensen ervaren geen betrokkenheid vanuit de omgeving, terwijl ze misschien wel afhankelijk zijn van anderen om naar de locatie te gaan. Daarom zijn locale initiatieven vaak succesvol.

Bovengenoemde punten behoeven extra aandacht bij de oudere eerste generatie niet-westerse patiënten.

Hoe kun je deze drempels slechten?
Je hebt nu een beetje inzicht in de drempels die mensen mogelijk ervaren om meer te gaan bewegen. Hoe kun je deze integreren in je dagelijkse contacten met je patiënten? Kijk of je adviezen bewust, belevingsgericht, betrokken en begripvol. Ik geef hieronder een aantal voorbeelden.

Bewust

• Weest bewust van culturele aspecten van de eerste generatie patiënten die een ander beeld hebben van sport en bewegen.
• Wees bewust van een taalbarrière, laaggeletterdheid, beperkte gezondheidsvaardigheden, analfabetisme, geen zicht op en kennis over de voordelen van een actieve leefstijl.
• Veel mensen, vooral ouderen, leven in een isolement. Zij hebben vooral behoefte aan activiteiten in groepsverband.
• Wees bewust dat de eigen effectiviteit laag is. Alleen lukt het niet, start eventueel wandelgroepen of leg contact met een bestaande wandelgroep in de buurt. Het groepsgevoel en het samendoen, stimuleert veel mensen om het vol te houden.
• Wees bewust van je eigen cultuur, dit bevordert het begrip voor de cultuur van een ander.
• Wees bewust van de financiële mogelijkheden die er zijn.

Hoe makkelijk vind jij het om iets te doen wat je nog nooit eerder hebt gedaan of waarmee je niet bent opgegroeid?

Belevingsgericht

• Belevingsgerichte benadering begint bij jezelf. Hoe makkelijk vind jij het om te gaan sporten, bewegen of iets te gaan doen wat je nooit eerder hebt gedaan en waarmee je niet mee bent opgegroeid? Ken je eigen drempels, dat vergroot het begrip voor de ander.
• Inleven is een waardevolle en respectvolle benadering, ongeacht cultuur, geloof of sociaaleconomische status.
• Kennis en inzicht van cultuurverschillen helpt bij het begrijpen van de ander. Jij zult hierdoor ook beter begrepen worden.
• Zoek naar de overeenkomsten en focus niet op de verschillen. Herinner je je nog je eerste stap om te gaan sporten en bewegen, of een andere ervaring die niet zo soepel verliep?

Betrokken

• Betrokkenheid geeft je inzicht in de mogelijkheden en onmogelijkheden van de patiënt.
• Om de betrokkenheid en de inspraak van de patiënten te motiveren en te vergroten, is het van belang om de omgeving ook te betrekken en te informeren over belang van bewegen.
• Zoek eventueel naar een buddy; iemand die is gaan bewegen en kan vertellen wat de meerwaarde hiervan kan zijn.
• Inventariseer wat de mogelijkheden zijn in de wijk/buurt van patiënt of ziekenhuis en kijk naar mogelijkheden voor financiële ondersteuning (een stadspas bijvoorbeeld).
• Met betrokkenheid ga je met je patiënten een verbinding (commitment) aan om beiden verantwoordelijkheid te nemen voor datgene wat je samen hebt afgesproken.

Begrip tonen

• Betrokkenheid begint met begrip. Snap hoe de werkelijkheid van de ander eruitziet; daarvoor moet je eerst je eigen culturele oogkleppen afdoen.
• Begrip voor de situatie van de patiënt is minstens zo belangrijk als goede medische en verpleegkundige zorg.
• Begrip tonen kan de basis zijn voor vertrouwen. Dit kan het opvolgen van adviezen en therapieën ten goede komen.

Al veel verbeteringen geboekt
Tot slot. De afgelopen jaren zijn er behoorlijke verbeteringen geboekt met betrekking tot het bereiken en motiveren van de genoemde groepen. Echter we zijn er nog lang niet. Daarom is het belangrijk om de aandacht hiervoor nu niet te laten verslappen en ons in de dagelijkse praktijk bewust te zijn van de drempels en hindernissen die deze patiënten nog steeds ervaren. Succes.

Om anderen te kunnen Bewegen moet je zelf Bewogen zijn

Benedictus 480-547

Lees hier wat de huidige beweegadviezen zijn.

Hoeveel mensen voldoen momenteel aan de beweegadviezen van de Gezondheidsraad?

Fatima Malki is verpleegkundig specialist in het Medisch Centrum Jan van Goyen en redactielid van DiabetesPro

Bronnen
BIMV DM 2 (Bewegingsinterventie Marokkaanse Vrouwen Diabetes Mellitus type 2) F. Malki 2006, Amsterdams Gezondheidsmonitor Amsterdam 2020, Loketgezondleven.nl